TANECİK BOYUTU FARKINDAN YARARLANARAK KARIŞIMLARI AYIRMA
Tanecik boyutları farklı olan maddelerin oluşturduğu karışımlar tanecik büyüklüğü farkından yararlanılarak bileşenlerine ayrışır.
Katı – katı karışımlar = Ayıklama, eleme
Katı – sıvı karışımlar = Süzme, diyaliz
Katı – gaz karışımlar = Süzme
1. Ayıklama
Tanecik boyutu, şekli, rengi farkı katı – katı karışımlarını ayırmada ayıklama yöntemi kullanılır.
a) Renk ve görünüm farkı ile ayıklama
Örneğin; kırmızı mercimeğin veya pirincin içindeki taş parçacıklarının ayrılması gibi.
b) Mıknatıslanma farkı ile ayıklama
Bazı metaller (demir, nikel, kobalt) mıknatıs tarafından çekilir. Mıknatıs kullanılarak mıknatıs tarafından çekilen ve çekilmeyen maddeler ayrışabilir.
c) Elektriklenme farkı ile ayıklama
Örneğin; biber tozu elektriklenebilen bir madde olduğundan bu yöntemle tuzdan ayrılabilir. Kâğıt parçaları aynı yöntemle başka maddelerden ayrılabilir.
2. Eleme
Tanecik boyutları farklı olan katı – katı karışımlarını ayırmada kullanılan yöntemdir. İri ve küçük parçacıklardan oluşan karışımları ayırmada kullanılabilir. Eleme işleminde kullanılan araçlara elek denir. İri olanlar eleğin üstünde kalırken küçük olanlar eleğin altına geçerler. Kum – çakıl taşı, pirinç – yemek tuzu karışımı bu yöntemle ayrışabilir.
3. Süzme
Katı – sıvı heterojen karışımlar olan süspansiyonları tanecik boyutu farkından yararlanarak bileşenlerine ayırmak için kullanılan yönteme süzme denir.
Su – tebeşir tozu süzüldüğünde süzgeç kağıdında tebeşir tozu kalır.
Katı – gaz heterojen karışımları da süzme yöntemi ile bileşenlerine ayrılabilir. Kirli ortamlarda çalışan insanlar toz maskesi takarak temiz havayı solurlar.
4. Diyaliz
Süzme esasına dayalı bir yöntemdir. Katı – sıvı heterojen karışımlarda katının tanecik boyutu süzgeç kağıdından geçecek kadar küçük ise santrifüzleme işlemi yapılır. Santrifüjleme merkez kaç kuvveti yardımıyla küçük tanecikli katıların çöktürülmesi işlemidir. Santrifüjleme ile çöktürülemeyecek kadar küçük parçacıkları ayrımak için diyaliz yöntemi kullanılır. Çözücünün molekülleri, çözünen tanecikleri (molekül veya iyon) yarı geçirgen bir zardan geçer, fakat daha büyük koloid tanecikleri geçemez.
Böbrekleri çalışmayan insanlarda kanı temizlemek için kullanılır.
