Çökelme Tepkimeleri:

Asit-baz tepkimeleri ve redoks tepkimelerinin çoğunluğu gibi çökelme tepkimeleri de sulu çözeltideki tepkimelerdendir. Sodyum klorürün sulu çözeltisi ile gümüş nitratın sulu çözeltisi karıştırılırsa, beyaz peynir görünümünde bir çökelme gözlenir. Çökeltiyi oluşturan madde gümüş klorürdür. Gümüş klorür suda az çözündüğü için iyonları (gümüş ve klor iyonları) buluşunca hemen çökelme gözlenir. Bu tepkimenin denklemi şöyledir:


AgNO3 (aq) + NaCl (aq) ===> AgCl (k) + NaNO3 (aq)


Tepkimenin üzerinde düşündüğümüz zaman şu sonuçlara varabiliriz:


Birinci olarak çökelme tepkimesi, çift yer değiştirme tepkimesidir. Gümüş nitrat ve sodium klorür maddeleri eş değiştirmektedir!


İkinci olarak, gümüş nitrat, sodium klorür ve sodium nitrat maddeleri suda çok çözünen maddelerdir. Yani bu maddelerin iyonları, suda yüzmektedir. Gümüş klorür kolayca çöktüğüne gore onun iyonları arasındaki çekim kuvveti ötekilere gore fazla olmalıdır.


Üçüncü olarak, bu örneğin çökelen iyonları gümüş ve klor iyonları olduğuna gore yukarıdaki tepkime şöyle de yazılabilir:


Ag+(aq)+ NO3-(aq)+ Na+(aq)+Cl-(aq)===>AgCl(k)+ Na+(aq)+ NO3- (aq)


İşte bu noktada yeni bir kavramla tanışıyoruz: net iyon denklemi


Burada gümüş nitrat yerine gümüş florür ya da sodium klorür yerine potasyum klorür de kullanabilirdik. Sonuçta buluşan ve çökelen iyon çifti gümüş ve klordür. Bunun için yukarıdaki çökelme tepkimesinin net iyon denklemi şöyledir:


Ag+(aq)+ Cl-(aq) ===> AgCl (k)


Örnek:


Baryum klorür çözeltisiyle sodium sülfat çözeltisi karıştırıldığında barium sülfatın çökeldiği gözleniyor. Buna gore tepkimenin net iyon denklemini yazınız.


Çözüm


Baryum klorür + sodium sülfat ===> baryum sülfat + sodium klorür


BaCl2(aq) + Na2SO4(aq) ===> BaSO4(k) + 2NaCl(aq)


Baryum ve sülfat iyonları çökeldiğine gore net iyon denklemi bu iyonları içermelidir.


Net iyon denklemi:


Ba+2(aq) + SO4-2(aq) ===> BaSO4(aq)